Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) i Norweski Mechanizm Finansowy (NMF) na lata 2014-2021 to źródła bezzwrotnej pomocy dla Polski pochodzącej z trzech krajów EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu) będących zarazem członkami EOG (Europejskiego Obszaru Gospodarczego), tj. Norwegii, Islandii i Liechtensteinu.
Fundusz Współpracy Dwustronnej został ustanowiony na podstawie umowy pomiędzy Komitetem Mechanizmu Finansowego i Norweskim Ministerstwem Spraw Zagranicznych a Ministerstwem Rozwoju (Krajowym Punktem Kontaktowym), w celu wzmocnienia stosunków dwustronnych między Państwami-Darczyńcami a Państwami-Beneficjentami, m.in. poprzez wspólną realizację projektów z podmiotami z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii. Taka działalność może mieć miejsce zarówno w kontekście wdrażania programów, jak i w zakresie realizacji wspólnych inicjatyw poza programami.
Na podstawie umowy z 2 kwietnia 2019 r. w sprawie realizacji Programu Edukacja Krajowy Punkt Kontaktowy udzielił Operatorowi Programu – Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) dofinansowania na działania w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej w kwocie 250 000 EUR.
28 stycznia 2020 r. weszła w życie Rezolucja Komitetu Współpracy nr 1/2020. Dotyczyła ona realizacji dwóch działań bilateralnych: seminarium oraz naboru na wizyty przygotowawcze. Alokacja środków przewidzianych na realizację inicjatyw Wizyt Przygotowawczych wyniosła 150 000 EUR.
I. Wizyty Przygotowawcze – informacje ogólne
1. Charakterystyka inicjatywy
Wizyty Przygotowawcze to krótkie wizyty przedstawicieli polskich instytucji edukacyjnych do podmiotów z Państw Darczyńców, mające na celu:
2. Nabór i promocja
Nabór wniosków o realizację i dofinansowanie inicjatyw Wizyt Przygotowawczych został ogłoszony 26 lutego 2020 r. i trwał do 30 grudnia 2020 r. Był to nabór otwarty i ciągły dla wniosków składanych na realizację inicjatyw Wizyt Przygotowawczych.
Promocja naboru wniosków o dofinansowanie realizacji inicjatyw Wizyt Przygotowawczych była prowadzona wielotorowo. Informacje na ten temat były umieszczone na stronie internetowej Programu Edukacja (education.org.pl) oraz aktualizowane na profilu Facebook Programu.
Głównym wydarzeniem promującym nabór było zorganizowane 3 lipca 2020 r., dla wszystkich potencjalnych zainteresowanych, spotkanie informacyjne w formule online dot. wizyt przygotowawczych mających na celu nawiązanie współpracy pomiędzy instytucjami oraz zaplanowanie przyszłych, wspólnych projektów. W spotkaniu tym uczestniczyło blisko 60 osób ze wszystkich zainteresowanych podmiotów. Pracownicy Zespołu PE prowadzili również spotkania – fizycznie oraz online – dot. Programu Edukacja oraz Funduszu Współpracy Dwustronnej, na których m.in. informowano potencjalnych Wnioskodawców o możliwości pozyskania środków na realizację ww. inicjatyw oraz odpowiadano na wszelkie pytania związane z naborem. Łącznie takich spotkań odbyło się 18, a uczestniczyło w nich ponad 600 osób. Program Edukacja i Fundusz Współpracy Dwustronnej był promowany także gościnnie podczas 7 krajowych wydarzeń (m.in. podczas Ogólnopolskiego Dnia Informacyjnego FRSE, spotkań Regionalnych Punktów Informacyjnych).
Wnioski były oceniane na bieżąco, w kolejności wpłynięcia. Oceny formalnej i merytorycznej dokonywali pracownicy Operatora Programu. Wszystkie wnioski, które zostały ocenione pozytywnie pod względem formalnym i merytorycznym otrzymały dofinansowanie, jako że pula środków dostępnych na ten cel (150 000 EUR) nie została wyczerpana.
3. Kwalifikowalni Wnioskodawcy
Do ubiegania się o dofinansowanie w ramach działania Wizyty Przygotowawcze uprawnione były polskie podmioty prawne zainteresowane późniejszą realizacją projektu we współpracy z instytucją z co najmniej jednego z Państw-Darczyńców: Norwegii, Islandii lub Liechtensteinu w ramach Programu Edukacja. Uczestnikiem indywidualnym Wizyty Przygotowawczej mogła być osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenie w instytucji wnioskującej, która odbywała wizytę i realizowała zadania przedstawione we wniosku w imieniu wnioskującej instytucji.
Uprawnione instytucje przyjmujące z Państw-Darczyńców musiały być zgodne z poniższym katalogiem:
4. Czas trwania inicjatywy oraz liczba uczestników
Czas trwania inicjatywy wynosił do 6 miesięcy, natomiast czas trwania jednej wizyty mógł wynosić od 1 do 5 dni roboczych oraz maksymalnie do 2 dni przeznaczonych na podróż.
W jednej Wizycie Przygotowawczej uczestniczyć mogły maksymalnie 3 osoby z instytucji. We wniosku aplikacyjnym Wnioskodawca mógł zaplanować jedną Wizytę Przygotowawczą, do jednej Instytucji Przyjmującej.
5. Kwota środków przeznaczonych na dofinansowanie
Całkowita dostępna wysokość środków przeznaczona do rozdystrybuowania pomiędzy Beneficjentów (środki z MF EOG i NMF na lata 2014-2021) w ramach tego naboru wniosków wynosiła: 150 000 EUR.
Nabór prowadzony był w trybie on-going, co oznacza, że każdy wniosek spełniający kryteria formalne i merytoryczne był na bieżąco rekomendowany do dofinansowania, aż do ewentualnego wyczerpania dostępnej alokacji.
Dofinansowanie w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej było udzielane w następującej proporcji: 50,85% finansowanych ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021 i 49,15% finansowanych ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2014-2021.
6. Wysokość dofinansowania
Dofinansowanie inicjatyw, otrzymane w ramach Programu, pokrywało do 100% całkowitego, kwalifikowalnego kosztu inicjatywy. Dofinansowanie przyznawane było w EUR.
Wnioskodawcom będącym przedsiębiorcami przyznawane było dofinansowanie zgodnie z pomocą de minimis, na zasadach określonych w rozporządzeniu Komisji Europejskiej (UE) nr 1407/2013.
7. Koszty kwalifikowalne
W ramach dofinansowania Beneficjenci mogli rozliczać następujące koszty, w formie jednostkowych stawek ryczałtowych:
oraz koszty rzeczywiste:
II. Realizacja Wizyt Przygotowawczych
1. Złożone wnioski
Wnioski o dofinansowanie realizacji inicjatyw Wizyty Przygotowawczej były składane wyłącznie drogą elektroniczną za pomocą systemu online FRSE. Ze względu na pandemię koronawirusa i związane z nią obostrzenia oraz utrudnienia w poruszaniu się i przekraczaniu granic wpłynęło ich mniej niż oczekiwano – 16, z czego 14 przeszło ocenę formalną zaś 12 zostało pozytywnie ocenionych merytorycznie.
2. Ocena formalna
Ocena formalna złożonych wniosków została przeprowadzona przez pracowników Operatora Programu. W przypadku ustalenia konieczności uzupełnienia wniosku Wnioskodawca był wzywany do przesłania brakujących dokumentów w terminie 7 dni kalendarzowych od daty wysłania wezwania do uzupełnienia wniosku. Wyniki oceny formalnej były na bieżąco zamieszczane na stronie internetowej www.education.org.pl. Wnioski spełniające kryteria formalne zostały przekazane do oceny merytorycznej.
3. Ocena merytoryczna
Ocena merytoryczna złożonych wniosków była dokonywana każdorazowo przez dwóch pracowników Operatora Programu, zgodnie z kryteriami określonymi w Zaproszeniu do składania wniosków. Dofinansowanie przyznawane było w miarę dostępności środków inicjatywom, które otrzymały minimum 60% możliwych do otrzymania punktów, tj. co najmniej 30 punktów. W ramach oceny merytorycznej Operator sprawdzał również prawidłowość naliczonego budżetu. Jeśli podczas oceny wykazano błędy w naliczonej, wnioskowanej wysokości dofinansowania, a wniosek otrzymał wystarczającą do akceptacji pod względem merytorycznym liczbę punktów, Wnioskodawcy proponowano podpisanie umowy z budżetem uwzględniającym korektę.
4. Podpisane umowy
Ostatecznie wspomniana pula 12 wniosków została zaakceptowana do dofinansowania, w rezultacie czego zawarto w sumie 12 umów na realizację inicjatywy Wizyty Przygotowawczej na łączną kwotę 78 915 EUR. Ostateczną decyzję dotyczącą przyznania dofinansowania dla inicjatywy podejmował każdorazowo Zarząd Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji na mocy uchwały. Listy rankingowe nr 1-8, zawierające wnioski przeznaczone do dofinansowania, zostały zaakceptowane decyzją Zarządu FRSE oraz opublikowane na stronie internetowej Programu Edukacja.
5. Płatności
Wypłata dofinansowania przekazywana była na rachunek bankowy Beneficjenta wskazany w umowie w spr. realizacji inicjatywy. Środki były przekazywane Beneficjentowi zgodnie z poniższym schematem:
Płatności na rzecz Beneficjentów były realizowane poprzez Bank Gospodarstwa Krajowego, zgodnie z terminarzem płatności środków europejskich w PLN i stanowiły one równowartość EUR liczoną wg kursu wymiany Komisji Europejskiej dla miesiąca, w którym dokonano płatności na rzecz Beneficjenta. Wszystkie płatności na łączną sumę 64 368 EUR (płatności zaliczkowe – 63 132 EUR, płatności bilansujące – 1 236 EUR) zostały dokonane bez opóźnień, z zachowaniem terminów określonych w umowach ws. realizacji inicjatywy.
6. Zmiana sposobu realizacji wizyt
Nabór wniosków o realizację inicjatyw Wizyt Przygotowawczych zakończył się 30 grudnia 2020 r., zaś same wizyty musiały odbyć się w terminie realnie umożliwiającym ewentualne złożenie wniosku przed zamknięciem II Naboru wniosków w Programie Edukacja, tj. przed 12 kwietnia br. W związku z pojawiającymi się licznie, w trakcie realizacji Wizyt Przygotowawczych, zapytaniami dotyczącymi możliwości odbywania tych inicjatyw w formule online z uwagi na panującą na świecie pandemię koronawirusa i związane z nią obostrzenia w zakresie przemieszczania się i podróżowania, a co za tym idzie brak możliwości fizycznej realizacji zaplanowanych wizyt w wymaganym terminie, Operator Programu, po konsultacjach z Biurem Mechanizmów Finansowych, podjął decyzję o umożliwieniu Beneficjentom WP ich realizacji w formule online, przy jednoczesnym zobowiązaniu ich do uzasadnienia wyboru tej właśnie formy okolicznościami pandemicznymi w Raporcie Końcowym. Mail z taką informacją został przesłany do wszystkich Beneficjentów 11 lutego br.
W przypadku realizacji WP w formule online Beneficjentom przysługiwały koszty tylko w dwóch kategoriach:
7. Informacja i promocja
Zgodnie z Regulacjami dotyczącymi wdrażania Mechanizmu Finansowego EOG i wdrażania Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021, podmioty zaangażowane w realizację projektów i inicjatyw w ramach Mechanizmów miały obowiązek prowadzenia działań informacyjno-promocyjnych. Celem tych działań jest zwiększenie świadomości społecznej na temat istnienia Funduszy EOG i Funduszy Norweskich i ich misji, możliwości współpracy dwustronnej z podmiotami z Liechtensteinu, Islandii bądź Norwegii oraz wdrażania wyników i odziaływania projektów realizowanych w ramach Funduszy. Charakter i cel działań informacyjno-promocyjnych był dostosowywany do skali inicjatywy – co w tym przypadku oznaczało zamieszczenie informacji o realizacji wizyty na stronie internetowej Beneficjenta.
III. Rozliczenia
1. Ocena Raportów Końcowych
Zgodnie z treścią umowy ws. realizacji projektu, każdy Beneficjent zobowiązany został do przedstawienia Raportu Końcowego wraz z wnioskiem o płatność bilansującą nie później niż w ciągu 15 dni roboczych od zakończenia okresu realizacji inicjatywy.
Raporty były przesyłane drogą elektroniczną w systemie online FRSE.
Raport Końcowy składał się z części merytorycznej oraz finansowej i wraz z załącznikami stanowił podstawę do końcowego rozliczenia inicjatywy.
Oceny merytorycznej raportów dokonywali pracownicy Zespołu Programu Edukacja, zaś oceny finansowej pracownicy Zespołu Rozliczeń Finansowych FRSE.
Ostatecznie zatwierdzono 12 Raportów Końcowych. Z uwagi na pandemiczne obostrzenia i ograniczenia związane z możliwością przemieszczania się tylko 1 z wizyt odbyła się fizycznie, zaś pozostałych 11 zostało przeprowadzonych w formule online, a co za tym idzie przysługiwały im jedynie koszty związane ze wsparciem organizacyjnym instytucji przyjmującej oraz wysyłającej, w związku z czym łączny koszt kwalifikowalny wszystkich wizyt przygotowawczych wyniósł 34 880 EUR.
2. Zwrot otrzymanych środków
W związku ze zmianą formuły realizacji 11 inicjatyw Wizyt Przygotowawczych na formułę online oraz na podstawie analizy treści Raportów Końcowych, złożonych w ramach podsumowania realizacji ww. inicjatyw, stwierdzono, że Beneficjenci nie wykorzystali środków z przekazanych im zaliczek, stanowiących każdorazowo 80% przyznanego dofinansowania. W rezultacie Operator Programu zmuszony był wezwać wspomnianych 11 Beneficjentów do zwrotu niewykorzystanych środków.
W czerwcu i lipcu 2021 r. Beneficjenci dokonali wszystkich wymaganych zwrotów do Banku Gospodarstwa Krajowego, na rachunki Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz Mechanizmu Finansowego EOG, w łącznej sumie 29 488 EUR.
Podsumowanie
Podsumowując należy zauważyć, że mimo skrajnie niesprzyjających warunków realizacji inicjatyw Wizyt Przygotowawczych – jesienno-zimowy szczyt pandemii koronawirusa oraz związane z nią m.in. obostrzenia i ograniczenia uniemożliwiające podróże oraz odbywanie spotkań, udało się z sukcesem przeprowadzić 12 wizyt. Dokonało tego 11 Beneficjentów (jeden z nich – Instytut Współpracy Regionalnej – zrealizował dwie takie inicjatywy).
Jak wspomniano w części poświęconej charakterystyce całego przedsięwzięcia, głównymi celami każdej z tych wizyt było nawiązanie współpracy pomiędzy instytucjami z Polski i z Państw-Darczyńców oraz przygotowanie i zaplanowanie wspólnego projektu, w ramach komponentów Programu Edukacja. Cele te, w ocenie Operatora Programu, w ogromnej większości przypadków udało się zrealizować: z analizy wniosków złożonych w II Naborze do Programu Edukacja wynika, że we wszystkich 4 komponentach 9 Beneficjentów inicjatyw WP złożyło w sumie 13 wniosków o dofinansowanie. Dodatkowo, w Komponencie III oraz IV Programu Edukacja, realizacja Wizyty Przygotowawczej gwarantowała wnioskodawcy zdobycie dodatkowych punktów w ramach tzw. kryterium promującego – wystąpiły 4 takie przypadki.
Tak wysoki odsetek aktywnych Beneficjentów inicjatyw Wizyt Przygotowawczych oraz doświadczenie i informacja zwrotna dot. ich realizacji zebrana przez Operatora Programu, każą stwierdzić, że koncepcja wizyt przygotowawczych jako działania wspomagającego realizację podstawowych działań projektowych jest doskonałym rozwiązaniem i może stanowić przykład dobrej praktyki, znajdującej swoje zastosowanie w różnych Programach Operacyjnych, niezależnie od źródeł ich finansowania.